Bu Hesapta Yoktu
Bu Hesapta Yoktu’dan…
Moskova’daki “Maly Theatre” (Küçük Tiyatro) “Ostrovski’nin Evi” diye bilinir. Aleksandr Nikolayeviç Ostrovki (1823-1886) on dokuzuncu yüzyılın ortalarında Rus tiyatrosuna damgasını vuran adamdır. Bugün hâlâ ülkesindeki tiyatroların dağarında yer almakla kalmaz; sınırları çoktan aşan oyunları tiyatro dünyasının başkentlerinde tekrar tekrar oynanır.
Babası Nikolai Fedoroviç ünlü, varlıklı bir avukattı. Aleksandr’ın annesi ölünce genç, güzel, zengin barones Emilia Andreyevna von Tessin’le evlendi. Mülküne mülk, parasına para kattı. İsveç asıllı barones kendi çocuklarından başka üvey oğlu Aleksandr’ın da eğitimiyle ilgilenmiş, onun yabancı diller ve müzikteki yeteneğine hayran olmuştu. Güzel bir tenor sesi olan delikanlı notaları da yazılar kadar severek okuyup yazıyordu. Aleksandr, “gimnasium”u birincilikle bitirdikten sonra babasının ısrarıyla hukuk eğitimi gördü. İlk önemli oyunu “İflas Bayrağı”nı yazıncaya kadar mahkemelerde dolanıp durdu. Gel gelelim avukatlık yılları daha çok oyunları için malzeme toplamasına yaradı. Daha sonra “Aile İçinde Kalsın” adıyla da bilinen bu oyun dalavereci tüccar sınıfının yaşamını realist çizgilerle çiziyordu. Sansürün hışmına uğradığı için tam on üç yıl sahnelenmesi yasaklandı. Ama daha sahnelenmeden yazarına ün getirmişti. Tiyatro yeteneği yazarlıkla sınırlı kalmayan Ostrovski oyunu belli çevrelerde okuyor, sesini bile değiştirmeden, ilginç tonlamalarla kadınlı erkekli bütün kişileri dinleyenler için hayata geçiriyordu. Her kişinin uyumlu bir biçimde bütüne hizmet etmesi, başkalarını ezerek sivrilmeye çalışmaması daha o zamandan inandığı, bizzat uyguladığı bir dramaturjiydi.
Daha sonra yazdığı “Fakirlik Ayıp Değil” adlı komedi bir hayli başarı kazandı. Bunu “Kozma Minin” ve “Vasilisa Melenteva” gibi tarihi piyesler izledi. “Karların Kızı” adlı fantezisini Rimsky-Korsakov bir opera yaptı.
Yine de en başarılı yapıtları Rusya’daki orta sınıf, tüccarlar ve küçük toprak sahipleri üstüne yazdığı oyunlar ve komedyalardır. En önemli rollerinden birini “Çeyizsiz Gelin”de oynayan Stanislavski, yazardan çok etkilendiğini söyler:
“Volga’daki küçük kentlerden birinde Avrupa limanlarına gidip şık giyinmesini, hava basmasını öğrenen tüccarlar yüreklerinde hâlâ hayvanoğlu hayvandırlar. Yarı çingene, güzel Larissa bir handa çigan melodileri söyler. Eski bir kurtizan olan annesi…
